Αθηνά Μιχαλακέα *
Η εργασία στο σεξ βρίσκεται στο επίκεντρο της ενδοφεμινιστικής διαμάχης εδώ και περίπου 4 δεκαετίες. Από τα sex wars της δεκαετίας του 1980 μέχρι τις σύγχρονες διεκδικήσεις των δικαιωμάτων των σεξεργαζόμενων, ο -συχνά έντονα συγκρουσιακός- διάλογος είναι συνεχής.
Το κείμενο αυτό δεν απευθύνεται σε συνεπείς δευτεροκυματικές φεμινίστριες που θεωρούν την πορνεία συνώνυμη της έμφυλης βίας και αγωνίζονται για την κατάργησή της. Είναι δεδομένο ότι ανήκουμε σε διαφορετικά καθεστώτα αλήθειας, έχουμε διαφορετική θεωρητική αλλά και επιστημολογική προσέγγιση. Αντίθετα, απευθύνεται στο τμήμα εκείνο του φεμινιστικού, αναρχικού και αριστερού χώρου που, ενώ προσχηματικά τάσσεται υπέρ των σεξεργαζόμενων ατόμων, επί της ουσίας το απωθεί η ιδέα της σεξουαλικής εργασίας.
Ενα συνηθισμένο επιχείρημά τους είναι ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε την εργασία στο σεξ σαν «μια δουλειά σαν όλες τις άλλες». Η θέση αυτή ομολογουμένως γεννά απορίες γύρω από το τι αντιλαμβάνονται ως το standard της μισθωτής εργασίας, ώστε να προκύψει αυτή η σύγκριση. Τις δουλειές γραφείου ή, στην καλύτερη περίπτωση, το σέρβις; Η απώθηση της ιδέας ότι σε πάρα πολλές εργασίες ο εργαζόμενος αξιοποιεί το ίδιο του το σώμα ως μέσο παραγωγής, από «πολυτελείς» τομείς όπως ο χορός και ο αθλητισμός, μέχρι βαριές και σκληρά ταξικές, όπως η δουλειά στην οικοδομή, τα ανθρακωρυχεία ή την πυροσβεστική. Ακολουθώντας τη συλλογιστική ότι οι εργαζόμενοι στο σεξ «πουλάνε το σώμα τους», θα έπρεπε να θεωρήσουμε το ίδιο και για τους εργαζόμενους στους παραπάνω χώρους.
Ενα άλλο επιχείρημα που ακούγεται συχνά είναι πως, όταν εκλείψουν η πατριαρχία και ο καπιταλισμός, θα εξαλειφθεί και η πορνεία. Το επιχείρημα είναι αντίστοιχο με το ότι στον κομμουνισμό δεν θα υπάρχουν ανθρακωρύχοι και πυροσβέστες∙ η μισθωτή εργασία θα εκλείψει, η ανάγκη για τις συγκεκριμένες εργασίες όμως όχι. Αντίστοιχα, η ανάγκη για σεξ μέσω μιας κάποιας ιδέας της ανταλλαγής δεν θα εκλείψει, ακριβώς επειδή πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που είναι μόνοι, άνθρωποι με βαριές αναπηρίες που θα έχουν ανάγκη από σεξουαλικούς βοηθούς (sexual surrogates), αλλά και άνθρωποι που θα θέλουν να δοκιμάσουν συγκεκριμένα πράγματα στο σεξ που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να ζητήσουν από τους συντρόφους τους. Επίσης, όσο κι αν είναι δύσκολο να το αποδεχτούμε και ενδεχομένως μας σοκάρει, θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι που θα επιλέγουν να παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες, ακόμα κι αν η επιβίωσή τους δεν εξαρτάται από αυτό. Και επειδή δεν θα εκλείψουν ούτε η προσφορά ούτε η ζήτηση, ίσως να πρέπει να ανοίξουμε τη συζήτηση στο πώς οι cis άνδρες θα πάψουν να είναι οι βασικοί λήπτες των υπηρεσιών σεξουαλικής εργασίας.
Τέλος, μια κατηγορία που αποδίδεται σε όσες ανήκουμε στον ακαδημαϊκό χώρο και υπερασπιζόμαστε τη σεξεργασία, είναι ότι το κάνουμε με όρους «happy hooker», με μια αφελή ελευθεριότητα που επικαλείται, γενικά και αόριστα, την καύλα. Στην πραγματικότητα, με όρους καύλας μιλούν, εφόσον το επιθυμούν, μόνο τα ίδια τα σεξεργαζόμενα άτομα. Οπως και με όρους τραύματος. Εχουμε διάθεση να τα ακούσουμε, από την/τον έσκορτ που είναι freelancer και χρεώνει 150€ την ώρα, μέχρι τον πρόσφυγα/τη μετανάστρια που κάνει survival sex; Οπως έχει γράψει η Pluma Sumaq, «για πολλές έγχρωμες γυναίκες στη θέση μου, η πορνεία δεν είναι αυτό που κάνεις όταν χτυπάς πάτο. Η πορνεία είναι αυτό που κάνεις για να παραμείνεις στην επιφάνεια, να κολυμπήσεις παρά να βυθιστείς, να αψηφήσεις παρά να εξαφανιστείς […] Είμαστε χειραγωγημένοι/ες ώστε να αγνοούμε τα διαλυμένα συστήματα και αντίθετα εξαναγκαζόμαστε να βλέπουμε διαλυμένα άτομα που θα επιλέξουν την επιβίωση, μόνο εάν είναι αρκετά απελπισμένα, σαν η επιβίωση να ήταν κάποια ακραία επιλογή».1
Ναι, η μισθωτή εργασία είναι βία, σίγουρα επίσης η πορνεία υπάρχει εντός πατριαρχίας και σήμερα σε μεγάλο βαθμό νοηματοδοτείται από εκείνη, σίγουρα για πολλά άτομα η εργασία στο σεξ είναι η μόνη επιλογή επιβίωσης, ενώ για άλλα είναι στυγνός εξαναγκασμός. Το να πολεμάμε τον εξαναγκασμό, άμεσο ή έμμεσο, είναι καθήκον όσων από εμάς ενδιαφερόμαστε για την κοινωνική απελευθέρωση και δικαιοσύνη. Sumaq, και πάλι: «Οταν μιλάμε για εμπειρίες που δεν είναι δικές μας, που δεν καταλαβαίνουμε πλήρως, και όταν εμπλεκόμαστε σε μια νοοτροπία διάσωσης ως σωτήρες προς τις πόρνες, προϋποθέτουμε την αποδυνάμωση των γυναικών και επομένως διαιωνίζουμε τη βία εναντίον τους, έστω και άθελά μας. Αντί να ενδυναμώνουμε αποδυναμώνουμε, εμπλεκόμαστε στη βία, συμμετέχουμε στην αορατοποίηση. Οταν απομονώνουμε την πορνεία ως προβληματική σε σχέση με άλλες δουλειές και άλλες μορφές σεξουαλικής επαφής, χάνουμε την ευκαιρία να κατανοήσουμε όλες τις μορφές μισθωτής εργασίας ως εκμεταλλευτικές και υποβαθμίζουμε τον βαθμό στον οποίο όλες οι γυναίκες έχουν αντιμετωπίσει (τη μία ή την άλλη στιγμή) την επιλογή να χρησιμοποιήσουν τη σεξουαλικότητά τους προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε πόρους».
Και ένα ακόμα δυσκολότερο ερώτημα που πρέπει να θέσουμε στους εαυτούς μας είναι το γιατί αποτελεί μέλημά μας η εξάλειψη αυτής ειδικά της θηλυκοποιημένης μορφής εργασίας. Γιατί ενώ τόσες άλλες φροντιστικές δουλειές, που απαιτούν σε εξίσου μεγάλο βαθμό οικειότητα και άμεση σωματική επαφή, όπως είναι οι νταντάδες και οι αποκλειστικές νοσηλεύτριες, είναι πλήρως αποδεκτές, κανονικοποιημένες και θεωρούνται και μάλιστα «ιερές»; Πόσο ανεπηρέαστες είμαστε από την πατριαρχική αντίληψη γύρω από το σεξ και τη σεξουαλικότητα αν η μόνη intimate εργασία που μας ενοχλεί είναι η εργασία στο σεξ, παραβλέποντας ότι και η ίδια περιέχει σε μεγάλο βαθμό στοιχεία συναισθηματικής εργασίας (emotional labor);
*H Αθηνά Μιχαλακέα είναι Δικηγόρος και υπ. Δρ Κριτικής Θεωρίας του Δικαίου, Κολέγιο Birkbeck, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Την ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση του άρθρου. Πρώτη δημοσίευση Εφσυν: https://www.efsyn.gr/nisides/305670_i-ergasia-sto-sex-os-ergasia
