Έλλη Στούρνα*
Η τσέχα πρωταθλήτρια του Τέννις, Μαρτίνα Ναβρατίλοβα, είχε κάποτε δηλώσει: «Οι ταμπέλες ταιριάζουν στην αρχειοθέτηση. Οι ταμπέλες ταιριάζουν στα ρούχα. Οι ταμπέλες δεν ταιριάζουν στους ανθρώπους».
Είναι, όμως, πράγματι έτσι;
Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω ακούσει κοντινούς μου ανθρώπους, καθώς και αναγνωρίσιμα πρόσωπα στο διαδίκτυο να δηλώνουν ότι σιχαίνονται τις ταμπέλες, ότι δεν τους/τις αντιπροσωπεύουν ή ότι τις θεωρούν περιττές και συχνά περιοριστικές.
Τι είναι, τελικά, αυτό που κάνει τις ταμπέλες να ακούγονται τόσο απωθητικές σε μία μεγάλη μερίδα ανθρώπων και γιατί είναι, κατά τη γνώμη μου, κρίμα να επικρατεί αυτή η θέαση;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Εγώ, η γράφουσα, είμαι μία vegan, φεμινίστρια, queer, πτυχιούχος ιστορίας και φιλοσοφίας της επιστήμης, αρθρογράφος, co-founder της Vegan Life NGO, γατομαμά, γυναίκα, γεννημένη εξαρχειώτισσα που κατοικεί πλέον στο Παγκράτι, και πολλά πολλά ακόμη που, λιγότερο ή περισσότερο, αποτελούν ταμπέλες που με χαρακτηρίζουν.
Όλα αυτά είμαι εγώ αλλά συνάμα και άλλα τόσα που μπορεί να επιλέξω να μην μοιραστώ ποτέ, ή να επιλέξω να τα μοιραστώ κάποτε. Όλα όσα προανέφερα όμως είναι ταμπέλες και ταμπέλες που εγώ επέλεξα να τοποθετήσω, να μοιραστώ ή ακόμα και να δημιουργήσω. Συνάμα, όμως, είμαι και ένας άνθρωπος που τον ενοχλούν οι ταμπέλες. Πώς γίνεται αυτό;
Υποθεση ταμπέλες: Πότε ενοχλούν και πότε όχι;
Δε θα σου πω όμως ψέματα. Τις ταμπέλες που με χαρακτηρίζουν θέλω να μπορώ να τις επιλέγω εγώ για μένα. Αν έρθεις, δηλαδή, εσύ που δεν με γνωρίζεις και πεις ότι είμαι οτιδήποτε που εγώ δεν νιώθω ότι το πρεσβεύω, είναι δεδομένο ότι δεν θα δεχτώ να μου φορέσεις μία άσχετη ταμπέλα απλώς και μόνο επειδή εσύ το θέλησες. Αυτός είναι ίσως ο πρώτος λόγος που οι περισσότεροι άνθρωποι μισούν τόσο πολύ τις ταμπέλες.
“Γιατί, μεγαλώνοντας στην κοινωνία αυτή που ζούμε, πολύ συχνά μας φοράνε από μικρά παιδιά κάθε είδους ταμπέλες που εμείς δεν επιλέξαμε”
«Η ωραία του σχολείου», «το φυτό», «η φλύαρη», «ο Αλβανός», «η ξανθιά», «η καλή μαθήτρια», «ο εκκεντρικός» και τόσα μα τόσα πολλά ακόμα. Είναι ταμπέλες που συχνά ακούμε για εμάς από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής μας.
Οι γονείς, η ευρύτερη οικογένεια, οι συμμαθήτριες και συμμαθητές, τα παιδιά της γειτονιάς, πολλές φορές μας παγιδεύουν μέσα σε δεσμευτικές ετικέτες τις οποίες μπορεί να προσπαθούμε ύστερα για χρόνια να τις βγάλουμε από πάνω μας. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως υπάρχει και η σχετική λαϊκή ρήση: «Καλύτερα να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα».
“Το να βγάλεις από πάνω σου μία ταμπέλα που σου φορέθηκε με το ζόρι δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση”.
Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τις ταμπέλες δεν μπορούν να μας τις φορέσουν μόνο οι γύρω μας. Τις ταμπέλες μπορούμε κάλλιστα να τις φορέσουμε και εμείς σε εμάς, και αυτό είναι ίσως, η πιο απελευθερωτική πράξη.
Από τότε που με θυμάμαι, αγαπούσα πολύ τις ταμπέλες. Οι ταμπέλες με έκαναν να νιώθω ότι ξέρω ποια είμαι – ή έστω ποια θέλω να είμαι. Οι ταμπέλες με βοηθούσαν να βρω τα άτομα που μου ταιριάζουν και να με κάνουν να νιώθω ότι ανήκω, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, σε διάφορες «οικογένειες» ανθρώπων που μοιράζονταν κοινή ταυτότητα με εμένα.
Δημόσια, η ταμπέλα που φέρω πάνω μου τα τελευταία χρόνια είναι αυτή της «vegan feminist witch». Η ταμπέλα αυτή έχει φέρει κοντά μου εκατοντάδες ανθρώπους και έχει ίσως απομακρύνει άλλους τόσους. Γιατί αυτή είναι, μεταξύ άλλων, μία από τις ενδιαφέρουσες συνέπειες που έχει η επιλογή του να φοράμε ταμπέλες: Οι ταμπέλες αποτελούν ένα εξαιρετικό φίλτρο για το ποιοι άνθρωποι θα σε πλησιάσουν και ποιοι θα νιώσουν απώθηση για όσα πρεσβεύεις. Και αυτό δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, ειδικά αν είσαι άτομο που έχει ανάγκη την αποδοχή των γύρω του.
Οι ταμπέλες που εγώ επιλέγω να μου τοποθετήσω:
Vegan
Η ταμπέλα του ότι είμαι vegan μου χάρισε κάποιους από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους της ζωής μου. Αποτέλεσε για μένα μία μαγική αφετηρία ενός απίστευτου ταξιδιού χωρίς τέλος. Με ανάγκασε να ευθυγραμμίσω τις αξίες με τις πράξεις μου.
Με δικτύωσε με ένα σύμπαν ανθρώπων που ξέρουν να κοιτούν πολύ πέρα από τα προσωπικά τους συμφέροντα. Και με έφερε πολύ πιο κοντά στη φύση. Μου έμαθε να διαβάζω ετικέτες, συστατικά και πιστοποιήσεις. Να γνωρίζω τι φοράω, τι τρώω και τι καταναλώνω. Η ταμπέλα του να είμαι vegan είναι μία ταμπέλα που μου άλλαξε ολοκληρωτικά τη ζωή.
Feminist
Και, ύστερα, η ταμπέλα του ότι είμαι φεμινίστρια, με βοήθησε να ενδυναμωθώ και να επιμορφωθώ σε ζητήματα ισότητας και διαθεματικότητας. Με έφερε κοντά με άλλα άτομα που έχουν κοινούς στόχους και ανησυχίες και μου χάρισε στιγμές μοναδικής σύνδεσης αλλά και αφύπνισης. Να αντιμετωπίζω με μεγαλύτερη ενσυναίσθηση τα άτομα που ζουν γύρω μου και έχουν διαφορετικά βιώματα από τα δικά μου. Με έκανε να νιώσω λιγότερο μόνη για όσες φορές αδικήθηκα ή κακοποιήθηκα.
Witch
Και πάμε κάπου πίσω, 20 χρόνια τουλάχιστον, όταν κυκλοφορούσα μέσα στο σπίτι με μία σκούπα και δήλωνα χωρίς αμφιβολία ότι είμαι μάγισσα. Αρνιόμουν να κόψω τα μαλλιά μου για να μη μειωθούν οι μαγικές μου δυνάμεις και λάτρευα να ανακατεύω ό,τι συστατικό έβρισκα μέσα στο σπίτι, υποστηρίζοντας ότι έκανα μαγικά ξόρκια.
Όταν πλέον μπήκα στο Πανεπιστήμιο, έμαθα την αληθινή ιστορία των μαγισσών: Γυναίκες που τιμωρήθηκαν γιατί ήταν διαφορετικές από την υπόλοιπη κοινωνία. Γυναίκες που βασανίστηκαν επειδή ήταν γυναίκες. Και όταν πια μία μέρα μία διαβόητη γραφική φιγούρα της τηλεόρασης δήλωσε δημόσια ότι έχει «πρόβλημα με τις βίγκαν λεσβίες μπαχαλοσατανίστριες μάγισσες», ένιωσα ότι η ταμπέλα της μάγισσας με αντιπροσωπεύει περισσότερο από ποτέ. Γιατί μάγισσα είναι μία γυναίκα που παλεύει να είναι αυτό που νιώθει, σε μία κοινωνία που την τιμωρεί απλώς και μόνο επειδή είναι διαφορετική.
Ταμπέλες
Είναι, άραγε, τελικά, τόσο κακό, τόσο προβληματικό, τόσο απωθητικό το γεγονός ότι επέλεξα και επιλέγω αυτές τις ταμπέλες για μένα; Ποιο είναι πραγματικά το πρόβλημα στο να τολμάς και να λες ρητά ποια είσαι και τι πρεσβεύεις; Οι αξίες μας και η ταυτότητά μας δεν θα έπρεπε να είναι παράσημα που επιλέξαμε και φοράμε περήφανα; Το να δηλώνεις ότι είσαι κάτι είναι μία πολύτιμη εξομολόγηση αλλά και μία δέσμευση για συνέπεια.
Οι ταμπέλες σε εξαναγκάζουν να είσαι συνεπής με όσα λες ότι πρεσβεύεις. Οι ταμπέλες σου ανοίγουν τις πόρτες σε κλειστές και συχνά δεμένες κοινότητες ανθρώπων οι οποίοι σε θεωρούν συχνά «οικογένεια», και απέναντι στους ανθρώπους αυτούς, απέναντι στις κοινές σας αξίες, έχεις μία υποχρέωση για ιδεολογική συνέπεια, για συνέπεια λόγων και έργων. Μήπως όταν δεν θέλεις να δηλώνεις δημόσια μία ταυτότητα είναι επειδή φοβάσαι να είσαι συνεπής προς αυτή; Μήπως είναι επειδή δεν αντέχεις να σε βλέπουν οι γύρω σου ως κάτι διαφορετικό;
Μην ξεχνάμε ότι κανένας άνθρωπος δεν υπάρχει χωρίς καθόλου ταμπέλες
Το φύλο, το επάγγελμά μας, η οικογενειακή κατάσταση, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, το κοινωνικό και μορφωτικό επίπεδο, τα χόμπι μας κ.ο.κ. συχνά αποτελούν ταμπέλες που φοράμε ασυναίσθητα πάνω μας. Γιατί, λοιπόν, να μην επιλέξουμε στην τελική συνειδητά ποιες από αυτές τις ταμπέλες μας αντιπροσωπεύουν;
Το να φοράμε ταμπέλες δημόσια έχει μία ακόμη “βαριά” συνέπεια: Μας καθιστά εκπροσώπους της κοινότητάς μας. Όποιο άτομο μας γνωρίσει, μας ξεκινάει τις ερωτήσεις για να καταλάβει καλύτερα την ταμπέλα μας.
Άλλοτε καλοπροέραιτες και άλλοτε ειρωνικές, οι ερωτήσεις δεν παύουν να έρχονται. Πόσο εξοντωτικό να πρέπει να εξηγείς διαρκώς αυτό που είσαι… Έχει, όμως, και πάλι η κατάσταση αυτή ένα μεγάλο θετικό, που επισκιάζει με σιγουριά την κούραση που νιώθεις: Η ταμπέλα που έβαλες πάνω σου σου δίνει την ευκαιρία να μιλήσεις για όσα είσαι και πιστεύεις.
Σου δίνει την ευκαιρία να σπάσεις τους μύθους που επικρατούν, να βάλεις τα πράγματα στη θέση τους, και να φέρεις τους άλλους ανθρώπους πιο κοντά σ’ εσένα και στην κοινότητά σου.
Οι ταμπέλες είναι ένα εργαλείο μαγικό που δυστυχώς συχνά υποβαθμίζουμε. Η αίσθηση του ανήκειν, η ενδυνάμωση μέσα από τις νέες σχέσεις με ανθρώπους που έχουν κοινή ταυτότητα, η δικτύωση, η εύρεση χρήσιμων πληροφοριών, η αναγνώριση των κοινών προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε καθώς και η διεκδίκηση των δικαιωμάτων μας είναι πάντα πιο εύκολη όταν αγκαλιάζουμε τις ταμπέλες μας και τις φοράμε περήφανα πάνω μας.
Κι ύστερα από όλα αυτά που σου ανέλυσα παραπάνω, θα ήθελα να μου απαντήσεις ειλικρινά: Οι ταμπέλες δεν είναι τόσο κακές τελικά, δεν νομίζεις;
*Η Έλλη Στούρνα, πτυχιούχος στην ιστορία και φιλοσοφία της επιστήμης και συνιδρύτρια της ΜΚΟ Vegan Life, είναι μια βίγκαν φεμινίστρια μάγισσα, η οποία απαιτεί την κλιματική δικαιοσύνη, είναι μια Αθηναία queer γυναίκα που εφαρμόζει τη διαθεματικότητα στην καθημερινή της ζωή και τον ακτιβισμό της. Μαζί με τον Κώστα Γωνιανάκη, παρουσιάζουν την πρώτη vegan εκπομπή στην ελληνική τηλεόραση, η οποία είναι διαθέσιμη και στο YouTube.
ΠΗΓΗ: https://itsestella.com/
