Του Λύο Καλοβυρνά*
Είναι φυσιολογικό να αγαπάω ειλικρινά τον/τη σύντροφό μου, αλλά ταυτόχρονα να θέλω σεξ και με άλλους/ες;
Πολλές/οί θα απαντήσουν όχι. Όπως μαθαίνουμε απ’ όλες τις ταινίες και τα βιβλία, η ερωτική πίστη θεωρείται αναφαίρετο συστατικό μιας σωστής, ποιοτικής, υγιούς ερωτικής σχέσης. Είναι πράγματι έτσι;
Θα ξεκινήσω παραθέτοντας ένα απόσπασμα από ένα μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Ο Ζακ, ήρωας ενός μυθιστορήματος της Γεωργίας Σάνδη, μιλώντας στην αρραβωνιαστικιά του καταγγέλλει τα κυρίαρχα ήθη της εποχής του: «Η κοινωνία θα σας υπαγορεύσει την παρακάτω υπόσχεση: θα ορκιστείτε ότι θα μου είστε πιστή και πειθήνια, δηλαδή ότι δεν θα αγαπήσετε ποτέ άλλον παρά εμένα και ότι θα με υπακούτε σε όλα. Ο πρώτος από αυτούς τους όρκους είναι παραλογισμός, ο άλλος ποταπότητα. Δεν μπορείτε να εγγυηθείτε για τα συναισθήματά σας, ακόμα κι αν ήμουν ο σπουδαιότερος και ο καλύτερος από όλους τους άντρες. Δεν πρέπει να μου υποσχεθείτε πως θα με υπακούτε, γιατί αυτό θα ήταν απαξιωτικό και για τον έναν και για τον άλλον. Αχ, αφήστε ας πάψουμε να συζητάμε για τον γάμο μας· ας μιλήσουμε σαν να επρόκειτο να παραμείνουμε απλώς εραστές.» «Γιατί τότε να παντρευτούμε;» «Γιατί η τυραννία της κοινωνίας δεν μας επιτρέπει να ανήκουμε ο ένας στον άλλον διαφορετικά».
Στις μέρες μας, περίπου 150 χρόνια από τότε που γράφτηκαν τα παραπάνω, την υπακοή της γυναίκας στον άντρα την έχουμε λίγο πολύ ξεπεράσει, ευτυχώς. Όμως εξακολουθούμε να θεωρούμε ότι πρέπει να υπάρχει σεξουαλική πίστη προκειμένου μια ερωτική σχέση να είναι αληθινή και να έχει ποιότητα.
Γάμος: εκεί που (δεν) ζει ο έρωτας
Μέχρι σχετικά πρόσφατα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, ο γάμος ήταν μια οικονομική επιχείρηση, ένα συμβόλαιο οικονομικής επιβίωσης. Έτσι παραμένει σε πολλά μέρη της υφηλίου.
Όταν γάμος εξυπηρετεί τέτοιες κοινωνικές ανάγκες και επιταγές, η απιστία απειλεί από τη μία πλευρά την οικονομική ασφάλεια της γυναίκας και από την άλλη πλευρά τα κυριαρχικά δικαιώματα του άντρα. Τώρα, όμως, που ο γάμος βασίζεται κατ’ εξοχήν στον έρωτα, την ισοτιμία και το συναισθηματικό μοίρασμα, η απιστία απειλεί κάτι άλλο: τη συναισθηματική μας ασφάλεια.
Είναι ειρωνικό αλλά σε παλιότερες εποχές οι άνθρωποι καταφεύγαμε στην απιστία γιατί εκεί αναζητούσαμε τον αγνό έρωτα, ο οποίος ήταν αδιανόητο να υπάρξει μέσα σ’ ένα γάμο, αλλά τώρα που αναζητούμε την αγάπη στον γάμο, η απιστία τον καταστρέφει.
Η απιστία μας πληγώνει επειδή έχουμε τραφεί με ένα ρομαντικό ιδεώδες, βάσει του οποίου στρεφόμαστε προς κάποιο άτομο, το χρίζουμε σύντροφο και περιμένουμε να μας ικανοποιήσει μια σχεδόν ατελείωτη λίστα αναγκών: Να είναι ο καλύτερος εραστής που είχα ποτέ, ο καλύτερος μου φίλος, το άτομο που εμπιστεύομαι πιο πολύ απ’ όλους, το άτομο που μοιράζεται τα ίδια ενδιαφέροντα και ασχολίες, ο συναισθηματικός μου σύντροφος και ο διανοητικά ίσος μου. Κι εγώ (καλούμαι να) είμαι τα πάντα για εκείνον/η. Είμαι είμαι μοναδική/ός, είμαι απαραίτητος/η, είμαι αναντικατάστατος/η. Είμαι η μία και μοναδική στη ζωή του. Είμαι ο ένας και μοναδικός στη ζωή της. Και η απιστία μου «αποδεικνύει» ότι δεν είμαι. Είναι η απόλυτη προδοσία.
Πόση μονογαμία;
Ο άνθρωπος ως είδος δεν ήταν ποτέ στην ιστορία του απολύτως μονογαμικό πλάσμα. Εκτός από τις περιπτώσεις που ασκούμε την πολυγαμία, είμαστε σειριακά μονογαμικοί: δηλαδή, είμαστε μονογαμικοί με ένα μόνο άτομο τη φορά, για όσο διαρκεί αυτή η σχέση. Δεν ζευγαρώνουμε, με άλλα λόγια, δια βίου, αλλά όταν λήξει η σχέση μας, περνάμε στην επόμενη.
Κατά πόσο είναι στη «φύση» μας να είμαστε μονογαμικοί ή πολυγαμικοί ως είδος είναι ένα εξόχως ακανθώδες θέμα. Πολλές θεωρίες έχουν προταθεί, με προεξάρχουσα τη «θεωρία της γονεϊκής επένδυσης», η οποία αποπειράται να αιτιολογήσει την υποτιθέμενη μονογαμικότητα των γυναικών και την υποτιθέμενη πολυγαμικότητα των αντρών με βάση την εξελικτική ψυχολογία. Ωστόσο, υπάρχουν πολυάριθμα επιστημονικά επιχειρήματα κατά αυτής της θεωρίας, η οποία εμπεδώνει το στάτους κβο ανισότητας των φύλων με σαθρά επιχειρήματα. Πολλές έρευνες καταρρίπτουν αυτή τη θεωρία.
Στατιστικά, φαίνεται ότι η μονογαμία δεν είναι το φόρτε μας, ούτε στη σημερινή εποχή ούτε ποτέ άλλοτε στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Τα ποσοστά ερωτικής απιστίας κυμαίνονται από 15%-70%, σύμφωνα με έρευνες που διενεργούνται ήδη από το 1948. Οι έρευνες απλώς πιστοποιούν κάτι που ξέρουμε ήδη εμπειρικά: οι άνθρωποι σπάνια παραμένουμε ερωτικά πιστοί.
Πέρα, όμως, από το τι συμβαίνει στην πράξη, είναι η μονογαμία κάτι καλό, ωφέλιμο και επιθυμητό, το οποίο πρέπει να φιλοδοξούμε να κατακτήσουμε;
Αυτή την ερώτηση είναι χρήσιμο να την απαντήσει ο καθένας και η καθεμία μας ξεχωριστά, για τον εαυτό της/του. Δεν χρειάζεται να επικαλούμαστε υποτιθέμενους νόμους της φύσης για να διεκδικήσουμε το μοντέλο σεξουαλικής ζωής που ταιριάζει σ’ εμάς.
Αναμφίβολα, μεγαλώνουμε σε μια κουλτούρα που εξαίρει τη μονογαμία και καταδικάζει τις εξωσυντροφικές σχέσεις ως κεράτωμα, απιστία, απάτη. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, θεωρώ χρήσιμο να εξετάσουμε για ποια απάτη και ποια απιστία μιλάμε.
Συναισθηματική πίστη ή/και σεξουαλική πίστη;
Απατάω τον/ τη σύντροφό μου αν κάνω σεξ με άλλους ή αν κάνω και το κρύψω ή πω ψέματα ότι δεν έκανα; Υπάρχει διαφορά μεταξύ συναισθηματικής πίστης και σεξουαλικής πίστης;
Οι σεξουαλικές ανάγκες του καθενός και της καθεμιάς μας μπορεί να διαφέρουν. Ως ζευγάρι είναι ωφέλιμο να καθίσουμε κάτω και να σκεφτούμε, καταρχάς μόνοι μας και ύστερα ως ζευγάρι, ποιος τρόπος έκφρασης και βίωσης της σεξουαλικότητάς μας μάς ταιριάζει καλύτερα. Καλούμαστε να απαντήσουμε με ειλικρίνεια στις εξής ερωτήσεις:
- Τι θεωρούμε συντροφική πίστη; Με ποιους τρόπους ενισχύουμε τη συντροφική πίστη, με ποιους τρόπους θεωρούμε ότι απειλείται;
- Τι θεωρούμε συντροφική απιστία; Τι συναισθήματα μας προκαλεί και τι φοβόμαστε πραγματικά;
- Τι κάνουμε με τη σεξουαλική έλξη που νιώθουμε για άλλους/ες; Μιλάμε γι’ αυτή ανοιχτά μεταξύ μας; Αυτό μας απειλεί ή μας εξιτάρει;
- Επιτρέπουμε το εξωσυντροφικό σεξ; Αν όχι, τι θα κάνουμε αν συμβεί;
- Συμφωνούμε να το εκμυστηρευτούμε;
- Συμφωνούμε να το κρατήσουμε κρυφό;
- Αν το επιτρέπουμε, ποιος τρόπος μας ταιριάζει;
- Θα προσκαλούμε τρίτους στο κρεβάτι μας; Πώς διαλέγουμε αυτό το άτομο κάθε φορά; Τι κάνουμε αν δεν αρέσει τόσο πολύ στον έναν από μας; Τι κάνουμε αν αυτό το άτομο δείξει να προτιμά τον έναν / τη μία από εμάς περισσότερο;
- Κάποιοι σύντροφοι αναφέρουν μια αίσθηση περηφάνιας και χαράς όταν το τρίτο άτομο που έχουν προσκαλέσει στο κρεβάτι τους βρίσκει πολύ ελκυστικό τον/τη σύντροφό τους. Μετά το σεξ, συζητάνε ως ζευγάρι για το πώς πέρασαν, τι ένιωσαν, τι τους άρεσε ή όχι.
- Θα κάνουμε σεξ ξεχωριστά; Αν κάνουμε εξωσυντροφικό σεξ ξεχωριστά, θα ενημερώνουμε ο ένας τον άλλον για το σεξ που κάνουμε; Πριν ή μετά; Κάποια ζευγάρια ερεθίζονται ερωτικά όταν ακούνε για το σεξ που έκανε ή θα μπορούσε να κάνει ο/η σύντροφός τους με κάποιον άλλον και το χρησιμοποιούν ως υλικό στην ερωτική τους ζωή.
- Τι κανόνες βάζουμε για το εξωσυντροφικό σεξ; Πόσο συχνά; Πού; Λόγου χάρη, κάποια ζευγάρια έχουν συμφωνήσει μια γεωγραφική μονογαμία: Το εξωσυντροφικό σεξ επιτρέπεται μόνο όταν ταξιδεύουμε ή ένας από τους δυο μας βρίσκεται σε άλλη πόλη.
- Πώς αναδιαπραγματευόμαστε τους κανόνες, αν δούμε ότι τελικά δεν μας ταιριάζουν;
- Πόσο χρόνο επιτρέπουμε ο ένας στον άλλον να περνάει εκτός σχέσης;
- Πόση συναισθηματική οικειότητα επιτρέπουμε στις εξωσυντροφικές περιπέτειες; Π.χ., επιτρέπεται να κάνουμε σεξ δεύτερη φορά με τον ίδιο άνθρωπο;
- Πώς χειριζόμαστε αισθήματα ζήλιας ή τύψεων, αν προκύψουν (και σχεδόν πάντα προκύπτουν, ειδικά στην αρχή);
Μέσα από μελέτες έχει βρεθεί ότι τα ζευγάρια που επιλέγουν τη μη αποκλειστικότητα έχουν καλές πιθανότητες να προσαρμοστούν αρμονικά και θετικά σε αυτό το μοντέλο όταν ισχύουν οι εξής προϋποθέσεις:
- Και οι δύο σύντροφοι θέλουν η σχέση τους να παραμείνει η πρωταρχική, η σημαντικότερη σχέση.
- Ως ζευγάρι έχουν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό και καλή προαίρεση ο ένας για τον άλλον.
- Δεν κρατάνε κακίες και αρνητικά συναισθήματα από παλιά γεγονότα που τους πλήγωσαν.
- Και οι δύο σύντροφοι έχουν παρόμοιες απόψεις για τη μη αποκλειστικότητα.
- Και οι δύο σύντροφοι αισθάνονται ίσοι στη σχέση και υπάρχει μεγάλος βαθμός εμπιστοσύνης μεταξύ τους.
- Έχουν επιλέξει ελεύθερα και ισότιμα τη μη μονογαμία, χωρίς εξαναγκασμούς ή συναισθηματικούς εκβιασμούς.
- Έχουν κάνει σαφείς και ξεκάθαρες συμφωνίες αντί για ασάφεια και αυτοσχεδιασμούς («ας δούμε τι θα κάνουμε αν προκύψει»)
Ωστόσο, για να καταφέρουμε ως ζευγάρι να διαπραγματευτούμε όλα αυτά, προαπαιτείται να τρέφουμε βαθιά εμπιστοσύνη μεταξύ μας και να έχουμε έναν γερό συναισθηματικό δεσμό. Η αρωγή ενός ψυχοθεραπευτή που βοηθά να ενισχυθεί αυτός ο δεσμός δίνει περισσότερες πιθανότητες στο ζευγάρι να αποφύγει τους σκοπέλους.
Βιβλιογραφία
- A Critique of Evolutionary Psychology, Kirk Honda, Psy.D., LMFT, October 7, 2014
- Katherine M. Hertlein PhD, Joseph L. Wetchler PhD & Fred P. Piercy PhD (2005): Infidelity, Journal of Couple & Relationship Therapy: Innovations in Clinical and Educational Interventions, 4:2-3, 5-16
- Chetna Duggal, Negotiating an Open Marriage in Couple Therapy, Psychol Stud DOI 10.1007/s12646-013-0212-z
- Nathan R. Sell, A Reexamination of the Nature of Male Parental Investment, University of Nebraska-Lincoln
*Ο Λύο Καλοβυρνάς είναι ψυχοθεραπευτής και σύμβουλος ψυχικής υγείας. Από το 2002, εργάζεται στον τομέα της ψυχικής υγείας, κάνοντας ατομικές συνεδρίες, ομάδες αυτογνωσίας και προσωπικής ανάπτυξης για γυναίκες και άντρες, ομάδες αυτογνωσίας για γκέι άντρες και πολλά βιωματικά εργαστήρια για διάφορα θέματα, όπως η (μη) μητρότητα, η σεξουαλικότητα, η γυναικεία σεξουαλική επιθυμία, οι διάφορες μορφές οικογενειακής κακοποίησης, η οικονομική-κοινωνική κρίση κ.ά.Το νέο του βιβλίο: Όταν η αγάπη τολμά να πει το όνομά της: Ομοφυλοφιλία & νέοι τρόποι σεξουαλικής ύπαρξης στη σημερινή Ελλάδα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg τον Μάιο του 2021. Προσωπική ιστοσελίδα: https://www.lyo.gr
Τον ευχαριστούμε πολύ για την παραχώρηση του άρθρου! Μπορείτε να δείτε την αρχική δημοσίευση εδώ: https://tinyurl.com/msrs8t3v
